الحمد الله تبارك وتعالى ونصلي ونسلم علي محمد وآله وصحبه وأتباعه
ومن دعا بدعوته أجمعين!
يكي از مواردي كه تمام صاحبنظران مسلمان و دعوتگر بر آن اتفاق نظر دارند، آن
است كه اساس و ريشه رسالت تمام انبياء يكي است و آن عبارت است از داشتن
اخلاص و توحيد در عبادت براي خداوند و كاشت بذر اخلاق نيكو و پسنديده در
نفس. دليل اثبات دو اصل فوق آيات زير است كه هر پيامبري پس از مبعوث شدن در
ميان قومش آن را ابلاغ نموده است.

﴿لَقَدْ أَرْسَلْنَا نُوحاً إِلَى قَوْمِهِ فَقَالَ يَا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ مَا لَكُمْ مِنْ إِلَهٍ
غَيْرُهُ﴾. (الأعراف: ۵۹ .(
«ما نوح را به سوي قوم خود فرستاديم او بديشان گفت: اي قوم من! پس تنها
خدا را بپرستيد».
﴿وَإِلَى عَادٍ أَخَاهُمْ هُوداً قَالَ يَا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ مَا لَكُمْ مِنْ إِلَهٍ غَيْرُهُ﴾.

(الأعراف: ۶۵ .(
«هود را هم به سوي قوم عاد كه خودش از آنان بود روانه كرديم، هود به قوم
عاد گفت: اي قوم من! خدا را بپرستيد جز او معبودي نيست».
﴿وَإِلَى مَدْيَنَ أَخَاهُمْ شُعَيْباً قَالَ يَا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ مَا لَكُمْ مِنْ إِلَهٍ غَيْرُهُ﴾.

«شعيب را هم به سوي اهل مدين كه خود از آنان بود فرستاديم بديشان گفت:
اي قوم من! خدا را بپرستيد كه جز او معبودي نيست».
﴿وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رَسُولٍ إِلاَّ نُوحِي إِلَيْهِ أَنَّهُ لا إِلَهَ إِلاَّ أَنَا
فَاعْبُدُونِ﴾. (الأنبياء:۲۵ .(
«ما پيش از تو هيچ پيغمبري را نفرستاديم، مگر اينكه به او و حي كردهايم كه:
معبودي جز من نيست پس فقط مرا پرستش كنيد».
﴿كَمَا أَرْسَلْنَا فِيكُمْ رَسُولاً مِنْكُمْ يَتْلُو عَلَيْكُمْ آيَاتِنَا وَيُزَكِّيكُمْ وَيُعَلِّمُكُمُ الْكِتَابَ
وَالْحِكْمَةَ وَيُعَلِّمُكُمْ مَا لَمْ تَكُونُوا تَعْلَمُونَ﴾. (البقرة: ۱۵۱ .(
«و همچنين پيغمبري را از خودتان در ميانتان برانگيختيم كه آيات (قرآن) ما را
بر شما تلاوت ميكند و شما را پاكيزه ميدارد و به شما كتاب و حكمت را
ميآموزد و به شما چيزي ياد ميدهد كه نميتوانستيد آن را بياموزيد.»
﴿فَقُلْ هَلْ لَكَ إِلَى أَنْ تَزَكَّى * وَأَهْدِيَكَ إِلَى رَبِّكَ فَتَخْشَى﴾.
.(۱۹ -۱۸ :النازعات(
«بگو: آيا ميل داري از آنچه در آن هستي رها و پاك گردي * و تو را به سوي
پروردگارت رهبري كنم تا تو انديشناك و بيمناك گردي».
با توجه به آيات مذكور و آيات راوان ديگري كه در اين باره نازل شده است، متوجه
زير ساخت دعوت انبياء (عليهم الصلاة والسلام) ميشويم و ميبينيم كه در برنامة دعوت
الهي آنان بعد از دعوت به توحيد، تزكيه نفس، مدار نجات و هدايت انسان تلقي شده
است. به همين خاطر كلمة «تزكيه» و مشتقات آن 52 بار در قرآن، چه در سورههاي
مكي و چه در سورههاي مدني تكرار گرديده است. همه آنها هم بيانگر دو نكته مهم

6 روش عملي تزكيه در پرتو قرآن و سنّت

است: پاكي از آلودگي و آمادهشدن براي رشد و نمو در مسير تعالي وكمال چون بندگي
– كه فلسفه خلقت است – بدون تزكيه ممكن و مقدور نميباشد.
دوبعديبودن انسان و قرارگرفتن در ميان دو بينهايت – كمال و سقوط – نيازمند
تربيت نفس و تزكيه درون است. كلمه «تزكيه» در آيه:

﴿هَلْ لَكَ إِلَى أَنْ تَزَكَّى﴾ (النازعـات: ۱۸ .

 استاد عمر اشقر» در اين رساله کوچک و پرمحتوا، با ارائه روشي در سايه قرآن و سنّت راهکار و روش تزکيه نفس را اين چنين بيان کرده است: حلاوت ايماني قطع‌نمودن ريشه‌هاي فساد تجديد ايمان، داشتن علم شناخت و معرفت عمتهاي الهي ذکر موت، قبر، حشر، جهنّم و بهشت.