❞ كتاب Z acirc du rsquo l Me acirc d Muhtasarı ❝ ⏤ محمد ابن قيم الجوزية

Allah Resûlünde sizin için güzel bir örnek
vardır. (el-Ahzâb 33/21)
O gün zâlim, (çaresizlik içinde) ellerini
ısıracak ve: "KeĢke ben de peygamberle aynı
yolu tutsaydım!" diyecektir. (el-Furkân 25/27)

Hamd Allah'a özgüdür. Allah kimi doğru
yola ulaĢtırırsa, o doğru yoldadır. Kimi de doğru
yoldan saptırırsa, artık ona doğru yolu
gösterecek hiç kimse bulamazsın. Allah'tan
baĢka hiçbir ilah olmadığına ve Muhammed'in
Allah'ın Resûlü olduğuna tanıklık ederim. Allah'ın
selamı ve rahmeti onun, ehlinin ve sahabesinin
üzerine olsun!
ġüphesiz insanlar, ibâdet etmek, dünya ve
âhiret iĢlerini ıslah etmek için indirilen Allah'ın
diniyle amel etmekle sorumludur. Bunun için de
vahyin ilk iniĢinden tamamlandığı güne kadar
Hz. Peygamber'in rehberliğini ve bu dini

açıklama Ģekli olan pratik yöntemini bilmeleri
gerekir.
Bu konuya iliĢkin, gördüğüm en güzel kitap,
hicrî sekizinci asır imamlarından dinin
koruyucusu, derin ilim sahibi, konuları tahkik
eden ve fikri hür olan Ġbn Kayyim el-Cevziyye'in
(751/1350) Zâdü'l-Me'âd fî Hedyi Hayri'l-'Ġbâd
isimli eseridir.
Ancak konular detaylı olarak ele
alındığından ve iki büyük bölümden meydana
geldiği için bu kitabı sıkılmadan okuyan çok az
kimse vardır. Kağıdının ve baskısının kalitesizliği,
daha faydalı olmasını engellemiĢtir. Bu durum,
çok önemli olduğu için bunu insanlara
kolaylaĢtırmak ve her kesime yakınlaĢtırmak
istedim ve böylece onu özetleyip ihtiyaç
duyulan yerlerde de not düĢtüm. Bu özet ve
notları birlikte, hacmini görenin bir defada
okumayı arzu edeceği küçük bir kitap yaptım.
Hacminin küçüklüğüne baskısının güzelliği,
kağıdının kaliteliliği ve fiyatının ucuzluğu da
eklenince, Ģüphesiz, bu kitaba rağbet ve ilgi
çoğaldı. Gaye, dinin öğrenilmesi ve onunla
amel edilmesini kolaylaĢtırarak ona yardımcı
olmaktır.

1. Hz. Peygamber'in Rehberliği ve Alimlerin
Bilinci
Sayesinde Dinin KolaylaĢtırılması
ġüphesiz ilk zamanlarda dini öğrenmek
kolay ve basitti. Alimler Hz. Peygamber'in tutum
ve davranıĢlarını naklediyorlar, önce kendi
nefislerinde tatbik ediyorlar sonra da ümmete
sunup kendilerinin uyguladığı gibi onlardan da
gereğince amel etmelerini istiyorlardı. Ümmet
de aynısını tatbik eder ve bu yolda hiçbir Ģey
onlara engel olmazdı. Amel etmek ümmete iki
yönden kolay gelirdi. Birincisi, dinin meselelerinin
mânası açık, anlaĢılması kolay, faydası aĢikar ve
açık çeliĢkilerinin olmamasıdır. Ġkincisi ise, âlimler
dinî hükümlerle amel eder, ümmet de onlara
alıĢırdı. Çünkü âlimler, Allah Resûlü'nün
vekilleri/halefleri ve onun vârisleridirler. Ümmet
için âlimlerde uyulacak güzel modeller vardır.
2. Fıkıh Kitaplarının ve Alimlerin Yetersizliği
Sebebiyle Dinin ZorlaĢtırılması
Alimlerin, Hz. Peygamber'in uygulamalı
eğitimdeki tutum ve davranıĢlarını terk edip fıkıh
kitaplarındaki tartıĢma ve görüĢlere sarılarak pek
çok mezhep ve gruplara ayrıldıkları günden beri

dini öğrenmek zorlaĢtı. Her grup bir mezhebe
körü körüne bağlandı. Çokça kitap telif edip
onlara Ģerhler, Ģerhlere hâĢiyeler ve hâĢiyelere
de takrîrler yazdılar. Sonra da kendilerini mutlak
müctehid, mezhepte müctehid, mezhepte
müftü, mezhepte tercih yapabilen (müreccih)
ve mukallid gibi pek çok tabakalara ayırdılar.
Ġnsanları, dini bu kitaplardan öğrenmeye ve bu
kitaplara koydukları kayıtlar, Ģartlar,
iĢaretler/remizler ve sayılamayacak benzeri
hususlarla amel etmeye zorladılar. Ġnsanlar
bunların karĢısında hangisinin doğru hangisinin
yanlıĢ olduğunu seçemeyecek kadar ĢaĢırıp
kaldılar!!
3. Hz. Peygamber'in Rehberliği Ġle Fıkıh
Kitapları Arasında Bir KarĢılaĢtırma
Allah Resûlü'nün rehberliği ile ihtilaflı bir çok
konuya tahsis edilen bu kitapları
karĢılaĢtırdığında, aralarındaki açık farkı ve delili
görürsün. Örneğin abdest, gusül ve teyemmüm
konularını sadece Hz. Peygamber'in
uygulamasına bakmakla öğrenebilirsin. Biz,
Ezher'de bu konuları üç buçuk aydan fazla bir
zamanda gördük. Fakat, dinin kolaylığını ve

hakikatini ancak Hz. Peygamber'in rehberliğini
öğrendikten sonra anladık.
Bazılarımız Ezher'de on iki veya on beĢ yıl
kalarak bir mezhebin kitaplarını öğrenip, diğer
mezhep kitapları ile tefsir ve hadis kitapları bir
yana, bu öğrenmeye çalıĢtığı mezhebin
kitaplarını bile iyice tanımadan yüksek okul
diploması alır. Hatta ihtilaflı meselelerde tercih
yapamayacak derecede ĢaĢkınlık ve tedirginlik
içinde bocalamaya devam eder!
Nasıl olur da sıradan insanlar, âlimlerin
tutarsızlıklarını gördüğü ve amel etmek için
kendilerine güzel örnek olabilecek kimseleri
bulamadıkları halde, kitaplardaki bunca bilgi ile
amel etmekten sorumlu tutulabilirler?! Dinin
kaynakları, hacmi büyük, sayısı çok, görüĢleri
farklı ve meseleleri çetrefilli kitaplardır.
Bu kitaplardaki yükümlülükler, Ģartların,
rükünlerin, giriĢ ve sıhhat Ģartları arasındaki

4. Kur'an ve Hz. Peygamber
Kur'an'ı indiren Yüce Allah Ģöyle
buyurmaktadır: "Rabbinizden size indirilene
uyun. O'nu bırakıp baĢka dostlara uymayın. Ne
kadar da az öğüt alıyorsunuz!"1 "Siz, hiç
ummadığınız bir sırada, baĢınıza ansızın inecek
olan azap gelmeden önce, Rabbinizden size
indirilenin en güzeline uyun ki, kiĢi (kıyamet
1 el-A'râf 7/3.

P EY GA M BER -sal l al l ah u al eyhi v e sel l em-'Ġ N Ö RN EK LĠ ĞĠ
günü): 'Allah'a karĢı iĢlediğim kusurlardan dolayı
vay halime! Ben gerçekten de (gerçeği) alay
konusu yapanlar arasındaydım.' Ya da:'Allah
beni doğru yola iletseydi,O'na karĢı gelmek-ten
sakınanlardan olurdum!'. Yahut azabı
gördüğünde: 'KeĢke bir kez daha (dünyaya
dönme imkanım) olsaydı da iyilik yapanlardan
olsaydım!' demesin! (O zaman Allah, onlara:
'Hayır, (böyle bir Ģey olamaz); çünkü âyetlerim
sana gelmiĢti. Sen ise onları yalanlamıĢ, büyüklük
taslayarak inkarcılardan olmuĢtun."2
"O halde sen, sözü dinleyip de onun en
güzeline uyan kullarımı müjdele. ĠĢte onlar,
Allah'ın doğru yola ulaĢtırdıkları ve gerçekten de
akıl sahibi olan kimselerdir."3
"Allah sözün en güzelini; âyetleri (güzellikte)
birbirine benzeyen ve (hükümleri, öğütleri,
kıssaları) tekrarlanan bir kitap olarak indirmiĢtir.
Rablerinden korkanların ondan tüyleri ürperir.
Sonunda tenleri ve gönülleri Allah'ı hatırlamaları
nedeniyle yumuĢar. ĠĢte bu, Allah'ın, kendisiyle
dilediğini doğru yola ulaĢtırdığı, doğru yol
rehberidir. Allah kimi doğru yoldan saptıracak
2 ez-Zümer 39/55-59.
3 ez-Zümer 39/17-18.

P EY GA M BER -sal l al l ah u al eyhi v e sel l em-'Ġ N Ö RN EK LĠ ĞĠ
olursa, (Ģunu çok iyi bilsin ki), onu doğru yola
ulaĢtıracak baĢka hiç kimse yoktur."4
"Andolsun ki, Biz, düĢünülüp öğüt alınması
için Kur'an'ı çok kolaylaĢtırdık. Var mı/yok mu
öğüt alan?"5 "Biz, öğüt almaları için onu (Kur'an'ı)
senin dilinde indirerek kolayca anlaĢılmasını
sağladık."6
"Biz onu, Allah'a karĢı gelmekten
sakınmaları için pürüzsüz Arapça bir Kur'an
olarak indirdik."7
Ġnsanlar, Hz. Peygamber'in rehberliğine
uymakla sorumlu tutulmuĢlardır; zira Allah'ın
indirdiklerini açıklamakla görevli olan odur. Bu
hususa iliĢkin olarak Allah Teâlâ birçok âyetinde
Ģöyle buyurmaktadır: "Biz, insanlara, kendilerine
indirileni açıklaman ve onların da (üzerinde)
düĢünmeleri için sana Zikri (Kur'an'ı) indirdik."8

 Bu kitap Zâdu’lMeâd Fî Hedyi Hayri’lİbâd, örnek almamız ve onun yolunda yürümemiz için, Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem’in sünneti ve hayatının bütün yönleri konusunda yazılan en üstün kitaplardan birisi sayılır.