❞ كتاب İlim amel etmeyi gerektirir ❝ ⏤ أبو بكر أحمد بن علي بن حتيب البغدادي

...Rasulullah-sallallahu aleyhi ve sellem- buyurdu:

“Hesap gününde şu dört şeyden sorulmadıkça kulun iki ayağı da olduğu
yerden kımıldamayacak: Hayatından ve onu nasıl harcadığından; ilminden ve onun
için ne yaptığından; varlığından ve onu nerede kazanıp onu nasıl harcadığından;
bedeninden ve onu ne yolda kullandığından.”1

[2] ...Rasulullah-sallallahu aleyhi ve sellem- buyurdu:

“Hesap gününde şu dört şeyden sorulmadıkça kulun iki ayağı da olduğu
yerden kımıldamayacak: Hayatından ve onu nasıl harcadığından; varlığından ve onu
nerede kazanıp onu nasıl harcadığından; ilminden ve onun için ne yaptığından.”2

[3] ...Muaz bin Cebel şöyle dedi:

“Hesap gününde şu dört şeyden sorulmadıkça kulun iki ayağı da olduğu
yerden kımıldamayacak: bedeninden ve onu ne yolda kullandığından; hayatından
ve onu nasıl harcadığından; varlığından ve onu nerede kazanıp onu nasıl
harcadığından; ilminden ve onun için ne yaptığından.”3

[4] ...Ali şöyle dedi:
1 (Sahih): Darimi,Tirmizi
2 (Sahih): Mьnziri ,Tergib, el-Bezar, Taberani 3 (Zayıf)

7

Bir adam : “ Ey Allahın Rasulu bendeki cahillik yükünü(mesuliyetini) ne
kaldırır? Dedi. O-sallallahu aleyhi ve sellem- : ” ilim.” Dedi. Adam dedi ki: “ O
zaman ilmin mesuliyetini benden ne kaldırır(dengeler)? ” O-sallallahu aleyhi ve
sellem- : “Amel, dedi ”4
[5] ...Rasulullah-sallallahu aleyhi ve sellem- bana şöyle dedi:

“Ey Uveymir: ‘İlim sahibi miydin yoksa cahil miydin?’ diye sana sorulduğunda.
Bunun üzerine eğer sen: ‘İlim sahibiydim.’ Diye cevaplarsan; ‘ilminle ne amel ettin?’
diye sorulacağı; Ve eğer sen: ‘ Ben cahildim’ dersen ‘Cahil olmanın mazereti neydi;
ilim elde etmeye çalışmadın mı?’ diye sana söyleneceği hesap gьnьnde halin
nice olur?”5

[6] ...Rasulullah-sallallahu aleyhi ve sellem- buyurdu:

“ ilim elde et ve onunla amel yap, ve onu başkalarına da öğret, yine ilme layık
olmayanlardan da ilmi engelle(uzak tut).”6

[7] ...Rasulullah-sallallahu aleyhi ve sellem- buyurdu:

“ Her ne istersen öğren, bildiğin ile amel edene kadar Allah Teala sana hiç
fayda sağlamayacak.”7

[8] ...Rasulullah-sallallahu aleyhi ve sellem- buyurdu:

“ Her ne istersen öğren, şu bir gerçek ki, amel edene kadar Allah seni asla
mükafatlandırmayacak.”8

4 (Zayıf)
5 (Zayıf)
6 (Uydurma)
7 (Zayıf)
8 (Zayıf)

8

[9] ...Ali şöyle dedi:

“ Ey ilim sahipleri! İlminizle amel edin, hakikaten ilim ehli sadece ilmiyle amel
edendir. İlim taşıyacak bir topluluk olacak, fakat onlar, biri diğeriyle rekabet
edecekler ve bu rekabet öyle bir noktaya gelecek ki, bir adam, başka birinin
sohbetinde oturduğu için öğrencilerinden birine öfkelenecek. Bunlar amelleri
cennete yükselmeyecek olan insanlardır.”9

[10] ...Abdullah ibn Mesud şöyle dedi:

“ Öğren! Öğren! Bunun sonucunda öğrendiğin vakit amel et.”10

İbn el-Münzirin hadisinde “ öğren”, sadece bir kez söylenmiştir.

[11] ...Abdullah ibn Mesud şöyle dedi:

“ Öğren! Böyle her kim ilim sahibi olursa, (bildiği üzere) amel etmeli.”11

[12] ...Ebu Hureyre şöyle dedi:

“ Amel edilmeyen ilmin örneği, Allah yolunda harcanmayan hazine gibidir.”12

[13] ...Zuhri şöyle der:

“ İnsanlar, ilmi olmayan fakat amel eden kişinin hareketine güvenmezler ve
yine onlar, ilmi olup ta amel etmeyenin sцzlerine itibar etmezler.”13

9 (Mevkuf,Munkati)
10 (Mevkuf) 11 (Mevkuf) 12 (Merfu): İmam Ahmed 13 (Hasen)

9

[14] ...Zuhri şöyle der:

“ insanlar, ne ilim sahibi olup ta amel etmeyenin ve ne de amel edipte ilim
sahibi olmayan kişinin sözlerinden asla hoşnutluk duymazlar.”

[15] ...Peygamber-sallallahu aleyhi ve sellem- buyurdu:

“ İman ve amel (birbirini tamamlayan)iki eştir- iman ve amelden birinin
yokluğu diğerini geçersiz kılar.”14

[16] ...Ebud Derda şöyle dedi:

“Hakikaten, sen her şeyden önce bir ilim araştıranı olana kadar asla bir alim
olamayacaksın. Ve her şeyden önce bildiğinle amel edene kadar asla gerçek bir ilim
araştıranı olamayacaksın.”15

[17] ...Ebud Derda şöyle dedi:

“ Siz evvela, bir talebe olana kadar bir alim olamazsınız. Ve evvela, ilminizle
amel edene kadar sahip olduğunuz ilmin alimi olamazsınız.”

[18] ... Ebud Derda şöyle dedi:

“ Ey Adem oğlu! Allah’a O’nu görüyor gibi amel işle, kendini ölülerin
arasındaymışsın gibi say, ve mazlumun duasından kork.”16

[19] ... Şeddan bin Avs, zannediyorum ki Peygamber-sallallahu aleyhi ve
sellem- den diyerek şunu dedi:
14 (Zayıf) 15 (Zayıf, Mevkuf) 16 (Zayıf, Mevkuf)

10

“ Allahtan hakkıyla korkarak amel işleyin. Ve Allaha kavuşacağınızı ve (hesap
için) amellerinizi sunacağınızı bilin-ki bundan kurtuluş yoktur. Her kim zerre
ağırlığında bir hayır işlerse onu görecek; ve her kimde zerre ağırlığında bir şer
işlerse, onu görecek.”17

[20] ... Sehl bin Abdullah şöyle der:

“ İlmin tamamı dünyalıktır. Ancak, Ahiret için olanı kendisiyle amel edilen
ilimdir.”

[21] ... Sehl bin Abdullah Et-Tusteri şöyle der:

“ Alimler haricinde, insanların tamamı sarhoş bir haldedirler. Ve ilimleriyle
amel edenler haricinde, alimlerin tamamı da şaşkın bir haldedirler.”

[22] ... Sehl bin Abdullah şöyle dedi:

“Dünya hayatı ilim dışında cahillik ve ruhsuzluktur. Kendisiyle amel edilen
haricinde tüm ilim senin için bir hüccettir. İhlasla (Allah rızası gözetilerek) yapılanlar
haricinde bütün ameller sabit olmayan çok küçük zerreciklerdir (yani geçersizdir). Bu
yüzden ihlas, amelin kendisiyle tamam olacağı şeyin mükemmel sonucudur.”18

[23] ... Sehl bin Abdullah şöyle dedi:

“ İlim, dünya hayatının hazlarından birdir. Fakat kişi, ilim üzerine amel
ettiğinde, işte o zaman, o ilim, ahiret için olur.”

[24] ... El Havas şöyle der:
17 (Uydurma) 18 Sehl bin Abdillah, Ebu Muhammed et-Tusteri dir ve Sufi olarak bilinir. Belkide bu sözü bilinen şu mevzu
hadis için bir kaynaktır: “ Alimler dışında insanlığın tamamı helak edilir. Amel edenlerin dışında da tüm
alimler helak edilir. İhlas sahibi olanların dışında da tüm amel edenler helak edilir...”

11

“İlim birçok rivayeti aktarmaya dayanmaz. Daha ziyade, gerçek ilme sahip
olan kişi odur ki, çok az ilme sahip olmasına karşın elde ettiği ilmi uygular ve
sünnetin öğretilerini takip eder.”

[25] ...Abbas bin Ahmed, “Bizim uğrumuzda cihad edenleri biz mutlaka kendi
yolumuza irşad ederiz.”19 ile ilgili şunu aktardı:

“Bunlar bildikleriyle amel edenlerdir, biz mutlaka onları bilmedikleri şeye
rehberlik ederiz.”

[26] ... Yusuf bin El Huseyn:

“Dünyada azgınlığın iki şekli vardır: İlmin azgınlığı ve varlığın(servetin)
azgınlığı. Sizi ilim azgınlığından kurtaracak şey ibadettir(onunla amel etmektir). Ve
mal varlığın azgınlığından kurtaracak olan ise ona bağlanmamaktır.”

[27] ... Yusuf ayrıca şunu dedi:

“ Gьzel ahlak ile ilmi anlarsınız. İlim ile amellerinizi düzeltirsiniz. Amelleriniz
ile akla, irfana(anlayışa) ulaşırsınız. İrfan ile, zühdü idrak edersiniz ve o, size verilir.
Zühd ile dünya hayatından yüz çevirirsiniz. Dünyayı terk etmek ile Ahireti
arzularsınız. Ve Ahireti arzulamak ile Allahın rızasını kazanırsınız.”

[28] ... Ebul Kasım El-Cuneyd:

“Sahip olduğun ilim ile hürmet edilmeyi; ilme atfedilmeyi; ve ilmin
amellerden olan hakkını vermeden önce, ilim ehlinden olmayı arzuladığın zaman,
ilmin kandili senden saklı olur ve sende sadece onun işareti ve dış görünüşü olur.
Sana karşı (aleyhine) olan ilim de sana fayda getirmez. Çünkü ilim, onu uygulamaya
koymaya yönlendirir. Bu yüzden, eğer ilim, gerektiği yerlerde uygulamaya konmaz
ise, onun faydası ve inayeti olmaz.”

[29] ... Ebu Abdullah Er-Rozebari:

“Her kim ilmi, sadece elde etmek niyetiyle ilim yolculuğuna çıkarsa, ilim ona
fayda vermez. Ve herkim de ilimle amel etmek niyetiyle ilim yolculuğuna çıkarsa –
azda olsa, ilim ona fayda verir.”

[30] ... Ebu Abdullah Er-Rozebari:

“ilim, amele tabidir, ve amel de ihlasa tabidir. Ve her şeyi(ameli) ihlasla Alah
için yapmak, Allahı (Rab ve ilah olarak) anlamayı sağlar.”

[31] ... Malik bin Dinar:

“ Kul amel etmek için ilim elde etmeye çalıştığı zaman, onun ilmi kibrini kırar.
Ve kul amel etmenin dışında başka bir sebep için ilim elde etmeye çalıştığı zaman,
kişi kötülüğünü ve gururunu arttırır.”

[32] ... Malik bin Dinar:

“ Her kim amel etmek için ilim elde eder ise, ilmi onun kibrini kırar; ve her
kimde amel etmenin dışında başka bir amaç için ilim elde etmeye çalışır ise, ilmi
onun kibrini arttırır.”

[33] ... Malik bin Dinar:

“ Kul onunla amel etmek için ilim aradığı zaman, ilim onun kibrini kırar. Ve kul
amel etmekten başka şey için ilim aradığı zaman, ilim onun kibrini arttırır.”

13

[34] ... Mater
“ En iyi ilim, fayda verendir. Ve hakikaten, Allah sadece elde ettiği ilimle amel
edenlere (sahip olduğu) ilim ile fayda verir. Ve Allah elde ettiği ilmi terk edenlere
(sahip olduğu) ilim ile fayda vermez.”

[35] ... Habib bin Ubeyd Er-Rahbi:

“İlme sahip ol, onu idrak et, ve onu uygula. İlmi, onunla kendinizi süslemek
için edinmeyin. Muhakkak ömrünüz olur ise, şunun olması yakındır, ilim birinin
güzel görünmesi(insanların dikkatini üzerine çekmek) için araç olarak kullanılacak,
tıpkı kıyafetiyle kendini güzelleştiren, süsleyen bir adam gibi.”

[36] ... Ebu Said El-Harraz:

“ ilim senin ( hareketlerinde) uygulamaya koyduğun şeydir, ve yakin
(kalbinde) taşıdığın şeydir.”

[37] ... Ebu Kulabeh:

“Eğer Allah sana ilim takdim ederse, sen Allaha ibadeti takdim et. Ve senin
uğraşın sadece ilmi insanlara anlatmak olmasın.”

[38] ... Ebu Kulabeh, Eyuba şöyle dedi:

“ Ey Eyüp! Eğer Allah sana ilim takdim ederse, sen Allaha ibadeti takdim et.
Ve senin uğraşın sadece ilmi insanlara anlatmak olmasın.”

14

[39] ... Hasanı Basri:

“Alimlerin temel meselesi(önemsedikleri şey) riayettir, buna karşın akılsızların
asıl meselsi rivayet etmektir.”
[40] ... Ali bin Ebi Talib:

“İlim eyleme(amele) çağrıda bulunur. Böylece eğer o, ilme icabet eder ise,
onlar(ilim ve amel) bir arada olur, kaynaşırlar; eğer o, ilmin çağrısına cevap vermez
ise, ilim ondan ayrılır.”

[41] ... İbn el-Munkedir:

“ İlim amele çağrıda bulunur(onu davet eder). Eğer amel karşılık verir ise,
(onlar birbirleriyle birleşirler); yok eğer amel karşılık vermez ise ilim ondan ayrılır.”

[42] ... Ebud-Derda:

“Allah sahip olduğu ilim ile salih ameller işlememesi haricinde, Kıyamet
Günün’de ilim sahibi olan bir kulu ilminden dolayı bağışlamaz ve ona ihsanda
bulunmaz.”20

[43] ... Fudayl İbn İyad:

“İlim sahibi olan kişi, ilmiyle amel edene kadar bildiğinin cahili olmaktan
kurtulamaz. Bu yüzden kişi ilmiyle amel ettiği zaman, ilim ehli olur.”

[44] ... Fudayl:

“ (Kuran Ve sünnette) ‘ilim’ kelimesiyle kastedilen şey sadece
‘eylem(amel)’dir. Ve ilim eyleme(amele) işaret eder.”

 Kitabın içeriği 201 senedli hadisten meydana gelmektedir. Bunlardan kimisi merfu’, kimisi mevkuf, kimisi de maktu’dur. Müellif bu maddeyi birçok bölüm halinde tertipleyerek buna mukaddime ile başlamış ve hadislere kıyamet gününde yaşın kaç olacağına dair soru sormuş, ehil olmayana ilmi vermekten nehiy bölümüne bir hadis, ilimle amel etmek hakkında hadisler koymuş, sonra kitabı bölümlere ayırmış ve buna, öğrendiği ilimle amel etmeyenin kınanmasıyla başlamış ve ertelemenin hoş görülmemesiyle sona erdirmiştir.